Музей-сядзіба Пружанскі палацык
Меню сайта
Катэгорыі каталога
Сядзіба
Музейная справа
Прэс-архіў
Музей
Бібліятэка
Пошук
Сябры сайта
"Палац". Час будаўніцтва і праблема аўтарства.

У савецкай літаратуры сядзіба, сядзібная хата датуюцца другой паловай ХIХ ст., што з'яўляецца неправамерным.

Новы каменны сядзібны будынак (замест ранейшага драўлянага, пазначанага на плане 1843 г.) В.Швыкоўскі ўзвёў хутчэй усяго, у сярэдзіне - канцы 40-х гг. ХIХ ст., пасля свайго ўступа ў валоданне маёнткам у 1843 г. На гэта паказвае шэраг ускосных дадзеных. Назавем некаторыя з іх. У "Матэрыялах для геаграфіі і статыстыкі Расіі" П.В.Баброўскага (звесткі 40-50-х гг. ХIX у.) у раздзеле, прысвечаным гарадам Гарадзенскай губерні і, пэўна, Пружанам, ёсць згадванне аб "доме помещика Швейковского". Аб гэтым будынку таксама пісаў у 1860 г. Э.Лобко ў "Русском инвалиде". У меркаванага аўтара праекту пружанскага палаца - Ф.М.Ланци - росквіт творчай дзейнасці прыходзіцца менавіта на другую чвэрць ХIX у. (30-50-е гг.)

Аўтарам праекту пружанскага сядзібнага палаца прынята лічыць Францыска Марыя Ланци (Ланти, Ланчи, 1799 - 1875 гг.) - вядомага архітэктара, італьянца, які жыў і працаваў большую частку жыцця ў Польшчы.

Найболей ранняе згадванне аб гэтым архітэктары, як стваральніку "палаца" у Пружанах мы сустрэлі ў часопісе "Ziemia" за 1911 год. Тое ж самае паўтараюць сучасныя айчынныя і польскія выданні.

Творчая дзейнасць Ф.М. Ланцы у Польшчы прыходзіцца на другую чвэрць ХIХ ст.. Гэта быў таленавіты і высока эрудыяваны адмысловец, проявивший свае выдатныя здольнасці ў праектаванні розных па маштабе і прызначэнню будынкаў. У творчай спадчыне архітэктара ёсць палацы, касцёлы, гарадскія жылыя і адміністрацыйныя будынкі, масты і гаспадарчыя пабудовы, корчмы і магільні, малыя архітэктурныя формы. Ствараючы праекты, Ланцы ўмела выкарыстаў архітэктурныя элементы розных стылявых напрамкаў мінулага, што было звязана з агульнай тэндэнцыяй адыходу ад класічных канонаў у развіцці еўрапейскай архітэктуры другой паловы ХVIII - першай паловы ХIХ стагоддзяў і пераасэнсаваннем архітэктурнай спадчыны, у асноўным, готыкі і рэнесансу. Так, для праектаў, створаных Ланцы да 1845 г., было характэрна апераванне гатычнымі формамі - такія, напрыклад, перабудаваныя касцёлы ў Пемлове і Дзікове; адрэстаўраваныя замкі ў Бендзіне і Заторы.

У сярэдзіне 40-х гг. ХIХ ст. архітэктар усё часцей пачынае звяртацца да рэнесансу. Уплыў гэтага стылю выявіўся пры праектаванні Ланцы як буйных будынкаў - касцёлаў, палацаў і віл (касцёл у Служеве, віла ў Врацлаве), так і невялікіх пабудоў. У сувязі з гэтым уяўляюць цікавасць нерэалізаваныя праекты сельскіх віл архітэктара, створаныя ў 40-50-х гг. ХIХ ст. Некаторыя з іх вельмі блізкія да пружанскага "палацыку" не толькі кампаноўкай усяго аб'ёму, але і па асобных элементах афармлення фасадаў будынкаў.

Так, у малюнку сельскага вілы Ланцы, змешчаным у часопісе "Przyjactel Ludu" за 1843 г., бачным тую жа кампаноўку разномасштабных аб'ёмаў, трох'ярусную вежу таксама разнастайнасць у прамалёўцы аконных праёмаў (ад невялікіх прастакутных да "венецианских"), тую жа адчыненую тэрасу ў уваходу, характэрных і для пружанскай "вілы" элементаў. З ліку ажыццёўленых праектаў Ф. Ланцы варта назваць таксама карчму ў Служаве (1846 г.). Па архітэктуры гэтая пабудова з'яўляецца прамым аналогам сядзібнага дому ў Пружанах па цэнтральнай аб'ёмна-прасторавай кампазіцыі. Злучэнне двухпавярховага аб'ёму з аднапавярховым, паміж якімі ўзвышаецца характэрная для абодвух помнікаў вежа з размешчаным пад ёй уваходам у будынак. З усяго вышэйсказанага варта, што пружанскі "палац" варта аднесці да ліку прац вядомага архітэктара.

Аднак, аўтарства Ф. Ланцы ў стварэнні праекту на пабудову сядзібнага дому ў Пружанах не з'яўляецца бясспрэчным з прычыны наступных дадзеных:

1) У дакументах Ф.М. Ланцы(перапіска, чарцяжы), якія захаваліся няма ніякіх згадванняў аб пружанскай пабудове; таму ў даведніку З. Лозы сярод прац Ф.М. Ланци пружанскі "палац" не фігуруе;

2) адсутнічаюць звесткі аб гэтым будынку як тварэнні Ланцы у манаграфіі А. Бартчаковай аб творчасці і архітэктуры;

3) У якая згадвалася ўжо артыкулу Э.Лабко ў "Русском инвалиде" аўтарам праекту дому В. Швыкоўсага названы " виленский архитектор Бем ".

Нам атрымалася пазнаць толькі, што нейкі Бем удзельнічаў у 30-40-х гг. ХIХ у. у правядзенні рамонтна-рэстаўрацыйных прац над віленскім кафедральным саборам. Ніякімі іншымі звесткамі аб гэтым архітэктару мы не размяшчаем. Вядома, можна было бы не прымаць сур'езна сведчанні на якія не прэтэндуе на навуковы характар артыкула Лобко. Бянтэжыць той факт, што напісаная гэты артыкул сучаснікам В. Швыкоўскага, чалавекам, хутчэй усяго, якія бывалі ў Пружанах, у сядзібе правадыра дваранства, што бачылі і "прекрасный англицкий парк", і "замечательную" аранжарэю, і сам будынак.

Такім чынам, пытанне аб аўтарстве пружанскага "палацыка" нельга прызнаць канчаткова вырашаным. Несумнеўна адно, што аўтар праекту гэтага будынка прыналежыў да круга вядомага польскага архітэктара - Ф.М. Ланцы.

Хостинг от uCozmoy.su © 2024